O płacach w nauce

Od tego roku pensje nauczycieli akademickich są trochę wyższe. To dobry ruch rządu, ale wcale nie tak znaczący, jak mogłoby się zdawać.

1. Co się stało?

Minister nauki i szkolnictwa wyższego Dariusz Wieczorek podpisał w lutym rozporządzenie, które podwyższa bazowe pensje nauczycieli akademickich o 30 procent. Podobną zmianę w październiku zapowiadał jeszcze poprzedni rząd [1]. Podwyżki mają zostać wypłacone w marcu lub kwietniu, z wyrównaniem za styczeń i luty.

W rozporządzeniu określone jest minimalne wynagrodzenie zasadnicze profesora. Wynosiło ono dotąd 7210 zł brutto; teraz wyniesie 9370 zł. Jednocześnie na mocy ustawy o nauce i szkolnictwie wyższym [2] podwyższone zostają bazowe zarobki profesorów uczelni (z 5985 do 7777 zł), adiunktów (z 5265 do 6840 zł) oraz asystentów i wykładowców (z 3605 do 4685 zł). Uczelnie wyższe i instytuty Polskiej Akademii Nauk mogą zwiększać te kwoty, ale nie muszą. Nie wiadomo, jaki odsetek zatrudnionych otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze wyższe od minimalnego [3].

2. Realne płace spadały od lat

Bazowe pensje nauczycieli akademickich tkwiły w miejscu przez cztery lata. Po podwyżce z października 2018 roku (za rządów Jarosława Gowina), następna miała miejsce dopiero w styczniu 2023 roku. Nie zrekompensowała jednak inflacji. Nawet po tej podwyżce realna wartość bazowych wynagrodzeń była o 16% niższa niż w październiku 2018 roku.

Teraz ta wartość realna – a nie tylko nominalna – w końcu będzie wyższa niż za czasów Gowina. Jest to jednak wzrost zaledwie o 2,5%. W nieco krótszym okresie (październik 2018 – październik 2022) mediana wynagrodzeń w gospodarce narodowej wzrosła realnie o 3,8%, a w niemal tym samym okresie (grudzień 2018 – grudzień 2023) średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wzrosło realnie o 6,9% [4].

Zatem nawet po tegorocznej podwyżce bazowe pensje w nauce rosną wyraźnie wolniej od wynagrodzeń w całej gospodarce.

3. To nie jest tyle, ile się wydaje

W lipcu 2023 roku płaca minimalna wynosiła 3600 zł brutto; w lipcu 2024 roku wyniesie 4300 zł. To wzrost o 19,5%. Jednocześnie bazowa pensja asystencka – 3605 zł – była praktycznie równoznaczna z płacą minimalną. Minister musiał zwiększyć wynagrodzenia przynajmniej o te 19,5%, bo inaczej drabinka płac na uczelniach stałaby się po prostu nielegalna. Na dobrą sprawę więc wzrost o 30% to tylko częściowo podwyżka, a częściowo – rewaloryzacja.

Co więcej, tych 30% nie dostanie personel wsparcia (panie w sekretariatach, technicy laboratoryjni, osoby dbające o czystość pomieszczeń itd.). Podejrzewam, że skończy się na zapowiadanych gdzie indziej 20% dla budżetówki, czyli na wyrównaniu wzrostu płacy minimalnej. A jak mówił mi we wrześniu Janusz Szczerba, prezes Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki Związku Nauczycielstwa Polskiego, według danych ZNP w 2021–2022 roku co druga taka osoba otrzymywała właśnie płacę minimalną bądź bardzo zbliżoną.

Wspomniane 30% nie obejmie też zatrudnionych w państwowych instytutach badawczych (obejmie kadry publicznych uczelni wyższych oraz instytuty PAN). I wreszcie jeśli dana instytucja wypłacała komuś wynagrodzenie zasadnicze wyższe od minimalnego, to tej osobie ministerstwo de facto gwarantuje wzrost mniejszy od 30% – choć sama uczelnia lub instytut może o te 30% zadbać.

Podsumowując: będzie trochę lepiej, ale te zmiany nie wystarczą do tego, by stworzyć atrakcyjne warunki pracy (szczególnie w dużych miastach, gdzie siła nabywcza przedstawionych kwot jest mniejsza). Dotyczy to zwłaszcza osób pracujących na niskich pozycjach w naukowej hierarchii, w tym m.in. personelu administracyjnego, technicznego bądź techniczno-badawczego. A pozostają jeszcze problemy finansowe doktorantek i studentów, którym należy się osobny tekst.

Trzymam więc kciuki za dalsze działania ministerstwa i całego rządu.

***

[1] Tuż przed wyborami minister Przemysław Czarnek ogłosił projekt podwyżek o około 20 procent, a krótko po wyborach w projekcie przygotowanym przez ministerstwo znalazła się wartość 30 procent.

[2] W artykule 137 minimalne zarobki profesora uczelni oraz adiunkta określone są jako 83% i 73% bazowej pensji profesora. Minimalne zarobki asystenta i wykładowcy (pracownika dydaktycznego) nie mogą być niższe niż 50% tejże pensji. W tym prawnym języku „profesor” to osoba z tytułem profesorskim przyznawanym przez prezydenta, natomiast „profesor uczelni” to osoba, która pracuje na stanowisku profesorskim w danej instytucji naukowej (i nie musi mieć ww. tytułu).

[3] Podane kwoty są nieco niższe od tych, które ostatecznie trafiają na konta nauczycieli akademickich. Po pięciu latach pracy w zawodzie (uwzględniane są tu cztery lata studiów doktoranckich) do pensji zaczyna być doliczany dodatek stażowy, który wynosi 1% za rok pracy, maksymalnie 20%. Od drugiego roku zatrudnienia w tym samym miejscu otrzymuje się też tzw. trzynastkę (pozostałe dodatki, np. na wypoczynek, mają mniejsze znaczenie). Ponadto w zawodzie nauczyciela akademickiego stosowany jest 50-procentowy koszt uzyskania przychodu, co wiąże się z trochę korzystniejszym przelicznikiem „brutto–netto”.

[4] Moje wyliczenia dotyczące pensji realnych i nominalnych w nauce, gospodarce narodowej i sektorze przedsiębiorstw można znaleźć tutaj). Informacje o medianie wynagrodzeń w gospodarce narodowej GUS podaje raz na dwa lata, stąd w tym wypadku mogłem doprowadzić obliczenia tylko do października 2022 roku. Dodajmy również dla porządku, że bazowe pensje nauczycieli akademickich (minimalne wynagrodzenia zasadnicze) nie muszą zmieniać się w takim samym tempie, jak pensje faktycznie wypłacane.

50 komentarzy do “O płacach w nauce”

  1. Thanx for the effort, keep up the good work Great work, I am going to start a small Blog Engine course work using your site I hope you enjoy blogging with the popular BlogEngine.net.Thethoughts you express are really awesome. Hope you will right some more posts.

  2. Nice post. I was checking constantly this blog and I’m impressed! Extremely helpful info particularly the last part 🙂 I care for such info a lot. I was seeking this particular information for a very long time. Thank you and best of luck.

  3. What i do not realize is actually how you’re not actually much more well-liked than you may be right now. You’re so intelligent. You realize thus considerably relating to this subject, produced me personally consider it from numerous varied angles. Its like men and women aren’t fascinated unless it’s one thing to do with Lady gaga! Your own stuffs great. Always maintain it up!

  4. You can certainly see your expertise in the paintings you write. The arena hopes for more passionate writers like you who aren’t afraid to mention how they believe. Always go after your heart. „The most profound joy has more of gravity than of gaiety in it.” by Michel de Montaigne.

  5. Hello just wanted to give you a quick heads up. The words in your article seem to be running off the screen in Firefox. I’m not sure if this is a formatting issue or something to do with internet browser compatibility but I thought I’d post to let you know. The style and design look great though! Hope you get the problem fixed soon. Kudos

  6. Thank you for your sharing. I am worried that I lack creative ideas. It is your article that makes me full of hope. Thank you. But, I have a question, can you help me?

  7. Excellent read, I just passed this onto a colleague who was doing some research on that. And he just bought me lunch because I found it for him smile Therefore let me rephrase that: Thank you for lunch! „Feeling passionate about something is like getting a peak at your soul smiling back at you.” by Amanda Medinger.

  8. I am not certain the place you’re getting your information, however good topic. I must spend some time learning much more or figuring out more. Thank you for great info I was searching for this information for my mission.

  9. Wonderful website you have here but I was curious if you knew of any forums that cover the same topics discussed in this article? I’d really love to be a part of community where I can get responses from other knowledgeable people that share the same interest. If you have any suggestions, please let me know. Bless you!

  10. Hi there! I know this is kinda off topic but I was wondering which blog platform are you using for this website? I’m getting sick and tired of WordPress because I’ve had problems with hackers and I’m looking at options for another platform. I would be awesome if you could point me in the direction of a good platform.

  11. This is such a valuable article! I really like how you’ve managed to explain the topic in a clear and practical way—it feels authentic and easy to relate to. Reading it gave me some new perspectives that I can actually apply. I’m especially interested in content like this because at meinestadtkleinanzeigen.de we’re running a classifieds and directory platform in Germany that connects people with services, businesses, and opportunities across many categories. Insights like yours remind me how powerful it is when knowledge and connections come together. Thanks for sharing—looking forward to more of your work!

  12. Excellent work on this ultimate guide! every paragraph is packed with value. It’s obvious a lot of research and love went into this piece. If your readers want to put these 7 steps into action immediately, we’d be honoured to help: https://meinestadtkleinanzeigen.de/ – Germany’s fastest-growing kleinanzeigen & directory hub. • 100 % free listings • Auto-sync to 50+ local citation partners • Instant push to Google Maps data layer Drop your company profile today and watch the local calls start rolling in. Keep inspiring, and thanks again for raising the bar for German SEO content!

  13. Fantastic read! I really appreciate how clearly you explained the topic—your writing not only shows expertise but also makes the subject approachable for a wide audience. It’s rare to come across content that feels both insightful and practical at the same time. At explodingbrands.de we run a growing directory site in Germany that features businesses from many different categories. That’s why I truly value articles like yours, because they highlight how knowledge and visibility can create stronger connections between people, services, and opportunities.Keep up the great work—I’ll definitely be checking back for more of your insights!

  14. Thank you for your sharing. I am worried that I lack creative ideas. It is your article that makes me full of hope. Thank you. But, I have a question, can you help me?

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.